İnsanlardan fərqli hisslərə sahib canlılar

...

Heyvanlar 10 Oktyabr 2016 21:55


 

 

Allah heyvanların duyğu orqanlarını insanlardakından daha güclü yaratmışdır. Hətta bəzi heyvanlarda insanlarda olmayan başqa duyğu orqanları da mövcuddur:

Fillər geniş ərazilərə yayılaraq yaşayan heyvanlar olduqları üçün aralarında möhkəm əlaqə sisteminin olması çox vacibdir. Bu əlaqə yalnız fillərin kəskin iybilmə duyğuları vasitəsi ilə baş vermir. Bundan əlavə, Allah filin alnında insanların eşidə bilməyəcəyi boğuq səs çıxaran bir orqan da yaratmışdır. Məhz bu orqan sayəsində fillər öz aralarında digər canlıların anlamayacağı gizli və şifrəli bir dil vasitəsi ilə əlaqə qururlar. Fillərin çıxardıqları bu boğuq səslər çox uzaq məsafələrə qədər gedib çatır. Buna görə də fillər uzaq məsafələrdən bir-birləri ilə rahat əlaqə qura bilirlər.

Bəzi canlıların gözləri insanların gözlərindən daha mükəmməl xüsusiyyətlərə sahib olaraq yaradılmışdır. Məsələn, böcəklər və arılar insanların görə bilmədiyi ultrabənövşəyi şüaları görə bilirlər. Gecələr ov edən məməli heyvanlar və gecə quşları kimi canlıların gözlərindəki Tapetum lucidum adlı təbəqə bu canlıların qaranlıqda görmələrini təmin edir. Afrikadakı keçələkərkəslər isə təxminən 4000 m-dən çox məsafədəki, insanların turbinlə ayırd edə bilmədiyi yerdə yatan bir heyvanın ölü və ya yatmış olduğunu müəyyənləşdirə bilirlər.

Bəzi heyvanların iybilmə xüsusiyyəti insanlarınkından 100000, hətta 1000000 dəfə güclüdür. Məsələn, itlər mikrolfak adlı ən həssas qoxuları belə hiss edirlər. Bu xüsusiyyətlərinə görə insanlarda olan və fərqli bədən qoxuları olaraq xarakterizə edilən bəzi maddələr mübadiləsi pozuqluqlarının erkən diaqnozunda, narkotik, təqsirkarların təqib olunması kimi polis əməliyyatlarında və təbii fəlakətlərdə itlərdən istifadə edilir.

Gürzə ilanı kimi bəzi sürünənlər temperaturun dəyişdiyini hiss edən xüsusi bir orqana sahibdirlər. Burun deşikləri arasında yerləşən çüxurun içindəki bu orqan hərəkət edən cisimlərin isti və ya soyuq olduqlarını ayırd edir. İlanlar bu orqan sayəsində gecə soyuq havada istiqanlı heyvanın (məsələn, siçan) 10 C’-dən aşağı temperaturunu belə ayırd edir. Eyni zamanda, hava axını və titrəyişlərə qarşı da olduqca həssasdır.

Bütün canlılar istilikdən başqa elektrik də yayırlar. Quruda yaşayan bir canlının bu cərəyanları hiss etməsi çətindir, çünki hava elektrik keçirmir. Ancaq suyun içərisində vəziyyət daha fərqlidir. Elektrik təbii keçirici olan suyun içinə axır. Dolayısilə, bu elektriki hiss edə bilən bir canlı olduqca həssas bir duyğuya da sahib olur. Köpək balıqları da bu üstünlüyə sahib canlılardandır. Beləcə, sudakı bütün titrəyişləri, suyun temperaturundakı dəyişiklikləri, duzluluq nisbətini və xüsusilə də hərəkət edən canlıların yaratdığı elektrik sahələrindəki kiçik dəyişiklikləri belə hiss edə bilirlər.

Köpək balıqlarının bədənlərində içi jeleyə bənzər maddə ilə dolu çoxlu sayda oyuq mövcuddur. Oyuqlar bütün bədən boyu, xüsusən də, daha çox baş bölgəsində yerləşdirilmişdir. "Lorenzini lampaları" olaraq adlandırılan bu xüsusi orqanlar mükəmməl elektrik qəbuledicisidir. Köpək balıqları və skatlar bu qəbuledicilər vasitəsi ilə ovlarını tapırlar. Bu orqanlar heyvanın üzünün yuxarı hissəsində və başında yerləşən məsamələrə bağlıdır, elektrik qəbuledicisi olaraq (elektroreseptor) olduqca həssas quruluşludur və bir voltun 20 milyardda bir böyüklüyündəki axınları belə hiss edə bilir. Bu, böyük gücdür. Evinizdəki batareyaları düşünün. 1.5 voltluq bu batareyalardan ikisini bir-birindən 1600 kilometr uzaq məsafələrə qoyun. Köpək balıqları bu batareyaların yaydığı elektrik cərəyanını hiss edəcəklər.

Canlıların sahib olduğu bu mükəmməl hissləri və xüsusi olaraq yaradılmış duyğu orqanlarını yaradan, əlbəttə, sonsuz elm və güc sahibi Allahdır. Bir ayədə elmin yeganə sahibi olan Rəbbimizin yaratma elmi belə bildirilir:

"Allah sizi torpaqdan, sonra nütfədən yaratmış, sonra da sizi cütləşdirmişdir. Onun xəbəri olmadan heç bir dişi nə hamilə olar, nə də daşıdığını yerə qoya bilər. Uzunömürlünün uzun ömür sürməsi də, onun ömrünün qısaldılması da ancaq Yazıda (Lövhi-məhfuzda) yazılmışdır. Həqiqətən, bu, Allah üçün çox asandır." (Fatir surəsi, 11)